Dojrzałość do uczenia się matematyki

 

 

 

Młodszy wiek szkolny to okres zmian rozwojowych podyktowanych w dużejmierze nowymi zadaniami stawianymi przed dzieckiem, związanymi z obowiązkamiwynikającymi z roli ucznia, a których realizacja i jakość wykonania uwarunkowanajest jego indywidualnymi możliwościami. To właśnie możliwości rozwojowe i poznawczewyznaczają drogi dochodzenia do wiedzy i nabywania umiejętności, stanowiąpodbudowę dla nowych doświadczeń oraz sposobów poszukiwania rozwiązańintelektualnych problemów. Dlatego bardzo ważne jest określanie gotowości dzieckado podejmowania wysiłku w zakresie różnych przestrzeni edukacyjnych, istotnychdla dalszego jego rozwoju, bowiem będzie ona wskazywać, co dziecko wie i potrafi,a co jest jeszcze poza zasięgiem jego możliwości poznawczych. Takie spojrzenie na gotowość dziecka do uczenia się powinno stanowić fundament pracy szkoły, ponieważzapewni mu efektywne kształcenie dostosowane do jego indywidualnych potrzeb- doskonalenie tych aspektów rozwoju, które znajdują się na wysokim poziomie,a korygowanie tych przestrzeni, które wymagają stymulacji i wsparcia. W związkuz tym w pracy z 6-letnim uczniem bardzo ważne powinno być określenie poziomu jego dojrzałości do uczenia się matematyki i wskazanie tych jej elementów składowych,które decydują o poziomie matematycznej wiedzy i umiejętności dziecka.

           

Z badań wynika , że zdecydowana większość dzieci doznających specyficznych trudności w uczeniu się matematyki rozpoczyna naukę w szkole bez należytej dojrzałości do uczenia się matematyki. Charakteryzują się one nieco wolniejszym rozwojem tych procesów psychicznych, które są zaangażowane w nabywanie pojęć i umiejętności matematycznych. Najczęściej są to opóźnienia niewielkie, sięgające kilku miesięcy.

 

E. Gruszczyk- Kolczyńska wyróżnia następujące wskaźniki dojrzałości szkolnej:

 

 

1.Świadomość, w jaki sposób należy liczyć przedmioty.

 

Niepowodzeń w uczeniu się matematyki doznają dzieci, które nie potrafią rozróżnić błędnegoliczenia od poprawnego, nie umieją dodawać i odejmować na palcach do dziesięciu. Ten silnyzwiązek liczenia dziecięcego z wykonywanymi czynnościami – gestami, ruchami rąk iwypowiadanymi liczebnikami – dziecięcego realnie istniejącymi przedmiotami powoduje, żesama umiejętność liczenia przedmiotów nie wystarczy dzieciom, aby sprostać wymaganiom stawianym im na lekcjach matematyki, chociaż jest to ważny wskaźnik dojrzałości do uczeniasię matematyki w szkole. Podstawą dziecięcego liczenia są intuicje matematyczne, któredziecko przyswaja sobie już na poziomie przedoperacyjnym. Nieprawidłowości wprzyswajaniu tych intuicji mogą być przyczyną trudności w zakresie uczenia się matematyki.

 

 

2.Odpowiedni poziom operacyjnego rozumowania.

 

Dzieci potrafią uznać stałość ilości nieciągłych (mają zdolność do wnioskowania orównoliczności mimo obserwowanych zmian w układzie elementów porównawczychzbiorów). Dziecko musi umieć jednocześnie skupić się na dwóch zbiorach i porównując jebrać pod uwagę liczbę elementów, pomijając ich kolor, wielkość i ułożenie. Ponadto przyporównywaniu liczebności zbiorów powinno posługiwać się biegle dwoma metodami:liczeniem przedmiotów i łączeniem w pary.

Ważne jest także, aby potrafiło ujmowaćobserwowane zmiany w układzie elementów jako odwracalne i nie potrzebowało ciągleprzeliczać ich. Potrafią również wyznaczyć konsekwentnie serię, mają zdolność doujmowania każdego z podporządkowanych elementów jako mniejszego odnieuporządkowanych

 i jednocześnie jako największego w zbiorze już uporządkowanym.

Jeżeli w czasie rozpoczynania nauki w szkole dzieci nie osiągnęły jeszcze w swoimrozumowaniu operacji konkretnych to natrafią na ogromne trudności w uczeniu sięmatematyki. Tym samym opóźnienia w operacyjnym rozumowaniu w stosunku do czasurozpoczynania nauki w szkole są przyczyną specyficznych trudności w uczeniu sięmatematyki.

 

 

3.Zdolność do funkcjonowania na poziomie reprezentacji ikonicznych i symbolicznych.

 

 Warunkiem powodzenia w uczeniu się matematyki jest zdolność do swobodnegoprzechodzenia z jednego poziomu reprezentacji na drugi, przy dużej dojrzałości dofunkcjonowania na poziomie symboli i przedstawień graficznych. Dotyczy to zarównojęzyka polskiego, jak i matematyki. Dziecko musi zrozumieć sens kodowania i dekodowaniainformacji za pomocą umownych symboli. Szkolne nauczanie matematyki pełne jestobrazów, symboli i zapisów, a dziecko rzadko ma okazje do praktycznego działania. Dlatego

jednym z ważnych wskaźników dojrzałości do uczenia się matematyki w warunkachszkolnych jest zdolność do funkcjonowania na poziomie symbolicznym oraz ikonicznym bezkonieczności odwoływania się do praktycznego działania. Dzieci mają zdolność do odrywaniasię od konkretów, opanowały w aspekcie językowo – symbolicznego pojęcia liczby, działańarytmetycznych i schemat graficzny.

 

 

4. Stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na sytuacje trudne.

 

Ważnymi wskaźnikami dojrzałości do uczenia się matematyki jest pozytywne nastawieniedziecka do samodzielnego rozwiązywania zadań i odporność emocjonalna dzieci napokonywanie trudności typu intelektualnego. Rozwiązywanie zadań pełni w nauczaniumatematyki szczególną rolę. Jest to dla dzieci źródło doświadczeń logicznych imatematycznych. Są one na lekcjach matematyki:

• Uogólnione i wówczas stanowią podstawę dla kształcenia pojęć,
• Organizowane w sprawności i umiejętności,
• Interioryzowanie w takim przypadku przyczyniają się do tworzenia w umysłach dzieci

operacji intelektualnych.

Dlatego ważne jest, aby rozpoczynające naukę w szkole dziecko miało pozytywnenastawienie do wysiłku intelektualnego i potrafiło wytrzymać napięcie, które zawszetowarzyszy rozwiązywaniu nawet łatwych zadań matematycznych. Jeśli dziecko z jakiśpowodów unika samodzielnego rozwiązywania zadań lub nie potrafi w sposób racjonalnykierować swym zachowaniem w trakcie podejmowania takich prób, wówczas następujezubożenie zakresu doświadczeń logicznych i matematycznych. Zaburzeniu ulega proces

uczenia się matematyki. Dojrzałość w tym zakresie uwidacznia się w pozytywnymnastawieniu do samodzielnego rozwiązywania zadań, odporności emocjonalnej na sytuacjetrudne emocjonalnie, są zdolne do kierowania swym zachowaniem w sposób racjonalnymimo przeżytych napięć.

 

 

5. Należyta sprawność manualna, precyzja spostrzegania i koordynacji wzrokowo –ruchowej.

Na lekcjach matematyki dzieci wykonują wiele złożonych czynności, dlatego zdolność dointegrowania funkcji percepcyjnych i motorycznych ma wpływ na efekty uczenia sięmatematyki. Jeżeli dziecko nie potrafi wykonywać prostych rysunków i konstrukcji zklocków ani wyszukiwać odpowiedniej strony w swoim podręczniku, to może mieć poważnekłopoty na lekcjach. Nie może skupić się należycie na problemach matematycznych, a brakkoncentracji ma wysoce niekorzystny wpływ na zakres doświadczeń matematycznych ilogicznych, które dziecko powinno zgromadzić na lekcji.

 

 

Podsumowując, jeżeli dziecko przejawia zainteresowania wiadomościami i umiejętnościami, które ma nabyć w szkole, jest to równoznaczne z wrażliwością na naukę szkolną. Jeżeli to,czego uczy się w szkole, jest zrozumiałe i przystępne, dziecko jest podatne na naukę szkolną.W przypadku matematyki wrażliwość to zdolność do samodzielnego rozwiązywania zadań istosowania umiejętności matematycznych w sytuacjach życiowych. Zaś podatność na uczeniesię matematyki będzie równoznaczne z rozumieniem w tej konwencji logicznej, w jakie przekazywane są treści matematyczne na lekcjach w szkole. Oprócz wrażliwości i podatnościdziecko musi być także zdolne do wytrzymywania napięć, które występują w uczeniu sięmatematyki na sposób szkolny. Dzieci, więc są dojrzałe do uczenia się matematyki w szkolewówczas, gdy chcą się uczyć matematyki, potrafią zrozumieć sens zależnościmatematycznych omawianych na lekcjach i wytrzymują napięcie, które towarzyszyrozwiązywaniu zadań matematycznych.

 

 

Literatura:

 

1. E. Gruszczyk-Kolczyńska: „Dzieci ze specyficznymi

trudnościami w uczeniu się matematyki”., WSiP 2008.

2. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska:

 „Dziecięca matematyka”, WSiP 2000.